Modeontwerper Coco Chanel maakte een stralend, bruin kleurtje jaren geleden populair in Europa, en die tendens is nog niet helemaal verdwenen. De keerzijde op termijn: pigmentvlekken en in het ergste geval melanoom, een kwaadaardige vorm van huidkanker. Dermatoloog Manon Ernst, werkzaam bij Zuyderland Medisch Centrum, vertelt wat pigmentproblemen naast UVA- en UVB-straling kunnen veroorzaken en hoe je deze het beste kunt behandelen. Plus, niet te vergeten, waarom het cruciaal is om je huid regelmatig te (laten) checken op verdachte plekjes.
Is pigmentatie net zoals eczeem een inflammatoire aandoening?
‘Nee, in de basis niet. Al kan er wel een bepaald soort hyperpigmentatie ontstaan na een ontsteking in de huid, op de plek waar een restlittekentje heeft gezeten bijvoorbeeld. Dan is er sprake van post-inflammatoire hyperpigmentatie. Het is daarom bij ontstekingsziekten (zoals psoriasis en eczeem) heel belangrijk om de huid heel goed te beschermen tegen de zon. Anders vergroot je de kans op pigmentatie. Dat is jammer, want hyperpigmentatie trekt in het algemeen vrij langzaam weg.’
Kunnen alle soorten hyperpigmentatie op dezelfde manier worden behandeld?
‘Het belangrijkste is preventie. Dus beschermen in de zon om verdonkering en uitbreiding van pigmentvlekken tegen te gaan. Melasma is een pigmentatiestoornis die onder invloed van hormonen, soms door medicatie, kan worden uitgelokt. Deze kan verergeren in de zon. Voor melasma zijn er depigmenterende crèmes zoals hydrochinon, producten met tretinoïne en azelaïnezuur. Lentigines ofwel pigmentvlekken kun je met een laser behandelen, maar hier dient heel voorzichtig mee te worden omgesprongen. Daarom adviseer ik altijd eerst een proefplekje, zoals de zijkant van het gezicht, te behandelen met een crème of laser om te kijken hoe de huid reageert.’
Wat voor hormonen wekken pigment op?
‘Vooral vrouwelijke geslachtshormonen. Het kan voorkomen bij mensen die de pil gebruiken of tijdens de zwangerschap. Dit wordt ook wel een zwangerschapsmasker genoemd. Krijg je pigmentvlekken door de pil dan zou je kunnen overwegen om te stoppen of over te stappen op een ander anticonceptiemiddel.’
Hoeveel jaar zit er doorgaans tussen te veel onbeschermd in de zon zitten en pigmentatie die zichtbaar wordt op het gezicht, het decolleté, de handen?
‘Dat is heel individueel. Bij de ene persoon ontwikkelt het snel en wordt hyperpigmentatie door te veel zon al na een paar jaar zichtbaar. Bij anderen kunnen er tientallen jaren overheen gaan. Dat is afhankelijk van je aanleg. In de jaren zestig, zeventig waren de gevaren van de zon, van huidkanker, niet zo bekend. Men kwam liefst zo bruin mogelijk terug van vakantie. Nu zie ik mensen die in die periode zonschade hebben opgelopen met alle gevolgen van dien. Dat kan onschuldig zijn met meer pigmentvlekjes of rimpels, maar ook ernstig zoals huidkanker. Tegenwoordig letten we veel meer op en beschermen we ons goed in de zon, steken onze kinderen in UV-pakjes, en ga zo maar door. Gelukkig maar.’
Zie je andere pigmentproblemen bij een lichte versus een donkere huid?
‘Mensen met een donkere huid hebben iets meer kans op het ontwikkelen van hyperpigmentatie. Daarom waarschuw ik mensen altijd, maar zeker wanneer ze een ontstekingsaandoening hebben gehad, zich goed te beschermen in de zon. Met name op plekken waar er ontstekingen hebben gezeten kan de huid dan opvallend donkerder zijn van verschijning.’
Lijkt de huid ouder door pigmentvlekken?
‘Dat is natuurlijk subjectief. Het zal ook een combinatie zijn van rimpels en hyperpigmentatie. In het westen vinden veel mensen een getinte huid gezond ogen. Dat is ooit zo vanuit de samenleving bepaald. Terwijl in Azië veel mensen helemaal niet bruin willen zijn. Het was trouwens Coco Chanel die een bruin kleurtje in Frankrijk en omstreken als fraai en gezond op de kaart zette. Mijn oma is weer van een generatie die helemaal niet wilde bruinen. Voor haar betekende het namelijk dat je veel buiten in de zon werkte. Dat hangt dus allemaal samen met de tijdsgeest.’
Welke ingrediënten helpen tegen hyperpigmentatie naast UV-bescherming?
‘Een kwalitatieve UVA- UVB-blokker is echt het allerbelangrijkste! Ik kan niet vaak genoeg benadrukken dat je jouw huid (en die van je kinderen) dagelijks wil beschermen tegen de zon. Ook al is het kwaad al geschied en kun je de zonschade die in het verleden is opgetreden niet meer herstellen, smeer je goed in om verdere schade te voorkomen. Hydrochinon en azelaïnezuur kunnen een blekend effect hebben, maar ook hierbij geldt: start eerst met een proefplekje’.
Wat is je advies voor mensen met veel moedervlekken?
‘Het is van groot belang om je moedervlekken goed in de gaten te houden. En eventueel regelmatig te laten controleren door een dermatoloog. Vooral indien moedervlekken veranderen, bijvoorbeeld groeien, donkerder of lichter van kleur worden of klachten geven zoals jeuk, pijn en bloeden. Ga hiervoor naar de huisarts die je wanneer nodig kan doorverwijzen. Het is heel belangrijk er tijdig bij te zijn. De meest gevaarlijke vorm van huidkanker is melanoom dat in de pigmentcellen van de huid ontstaat. Hierop heb je een grotere kans wanneer je als kind vaak en flink bent verbrand. Melanoom kan op de gekste plekken ontstaan, zoals tussen de tenen. Plekken waar je niet één twee drie kijkt. In geval van moedervlekken kun je liever een keertje te veel dan te weinig kijken.’
Nog laatste tips?
‘Ik heb gemerkt dat door corona veel mensen niet naar de huisarts durfden te gaan. Daardoor waren sommigen met bepaalde kwaadaardige huidaandoeningen er te laat bij, de aandoening was al in een te ver gevorderd stadium om goed te kunnen behandelen. Check daarom regelmatig je huid op gekke plekjes en trek gelijk aan de bel als je het niet helemaal vertrouwd.’
