Van opvlieger tot depressie: wat te doen aan overgangsklachten?

Niks zo persoonlijk als de overgang; elke vrouw krijgt haar eigen rits overgangsklachten. Terwijl actrice Isa Hoes over de overgang vertelt dat ze ‘ineens een beetje zwaarmoedig’ werd, merken andere vrouwen er amper iets van. Velen zijn ook heel positief over de overgang, zoals schrijver en fotograaf Karin Barnhoorn de transformatieve kant van de overgang juist ‘heel mooi en waardevol vindt’. Volgens onderzoek van professor Liesbeth Woertman zijn vrouwen van 60+ juist het gelukkigst én meest tevreden over hun lichaam. Hoewel de overgang verschilt van vrouw tot vrouw, zijn er wel wat gemene delers waar vrouwen mee te maken krijgen. Allereerst, de statistieken: gemiddeld treedt de overgang op rond het vijftigste levensjaar*. Al kunnen sommige vrouwen zelfs al in hun dertigerjaren in de overgang raken – dit heet Prematuur Ovarieel Falen. Van depressie tot slecht slapen en wel of geen hormoontherapie: hieronder hebben wij precies alle vraagstukken rondom de overgang uiteengezet.

In Nederland is de anticonceptiepil de laatste jaren negatief in het nieuws gekomen, de hormoonpil is ook niet razend populair. In Zuid-Europese landen, zoals Frankrijk, wordt er veel meer gebruik gemaakt van hormoontherapie onder vrouwen in de overgang dan in Nederland, waar er nog een ‘taboe’ op lijkt te liggen.

Terwijl het nemen van hormonen voor sommige vrouwen een verschil van dag en nacht betekent, zoals voor actrice Isa Hoes die vertelt: ‘Ik slik nu sinds drie jaar een hormoonpil. Wonderbaarlijk hoe snel een aantal van mijn klachten al na drie weken verdwenen, zoals opvliegers, nachtzweten, een kort lontje. Die enorme hormonale schommeling werd iets rustiger.’ Terwijl actrice Medina Schuurman wat betreft hormoontherapie in haar fase (de pre-menopauze) zweert bij de pil Zoely.

De mogelijke risico’s van hormoontherapie: een grotere kans op bloedproppen (trombose), hartaandoeningen, beroerte, blaasinfecties en mogelijke verhoogde kans op borstkanker en dementie. Dat klinkt heftig, maar laat je inlichten (en fysiek testen) door een goede arts zodat hij of zij je desgewenst van de juiste hormoontherapie kan voorzien.


De mogelijke voordelen: een betere stemming en slaappatroon, minder opvliegers en nachtzweten, meer vetvrije massa in het lichaam, minder paniekaanvallen, een hoger libido, minder klinische botbreuken en een mogelijk lagere kans op darmkanker. Met andere woorden, niet zomaar iets om van tafel te vegen. Het kan de extra research zeker waard zijn.

Dankzij lagere oestrogeenwaardes kunnen vrouwen in de overgang milde depressie en neerslachtige gevoelens ervaren, alsook meer rimpels en vaginale droogte krijgen. In je veertigerjaren kunnen bepaalde genen, zoals het eiwit ‘serotoninetransporter’, ervoor zorgen dat je je meer gestrest en angstig voelt naarmate ook de hoeveelheid oestrogeen daalt, volgens het boek The Hormone Cure (pagina 62 tot 63.) Volgens voedingsexpert Agnieszka Szmurło kan een gezond voedingspatroon hierbij ook helpen. Zij tipt: ‘Opvliegers, depressieve gevoelens en hart- en vaataandoeningen zijn veelgenoemde problemen onder vrouwen in de overgang, maar Omega-3 vetzuren bieden hierbij uitkomst.’

Denk aan vette vis, zoals wilde zalm, maar ook teunisbloem is rijk aan omega-3 essentiële vetzuren én gamma-linoleenzuur. Dr. Szmurlo vertelt hier meer over supplementen tijdens de overgang. Hiernaast kan hormoontherapie (alleen als dit wordt aangeraden en begeleid door een gecertificeerd arts) en een afspraak bij een therapeut helpen. Wees niet bang je mentale gezondheidsklachten bespreekbaar te maken.

Het is vaak een vicieuze cirkel: ben je in de overgang en heb je te maken met opvliegers en depressieve gevoelens dan wordt het ineens ook knap lastig om (door) te slapen. Insomnia; staren naar het plafond door een geest die overuren maakt. Het is belangrijk om in de overgang extra rust te pakken. In Het Parool is een groot artikel verschenen hoe belangrijk het is dat vrouwen in de overgang op de werkvloer serieuzer worden genomen.

Begin eens wat later op kantoor (tien in plaats van negen uur) als je die extra uren in de ochtend nodig hebt om op te starten. Ga met je leidinggevende in gesprek, want die heeft er uiteindelijk ook baat bij als jij goed functioneert. Gun jezelf bovendien extra kalmte voor het slapengaan: zet schermen (televisie, telefoon) uit, lees een boek, mediteer of maak een avondwandeling. De huisarts kan ook helpen bij slapeloosheid.

Deze haakt in op het voorgaande vraagstuk: soms is het een uitdaging om goed te slapen tijdens de overgang (mede door klachten, zoals stemmingswisselingen) waardoor vermoeidheid optreedt. Het laatste wat je wil is dat je straks kampt met chronische vermoeidheid.

Voedingstherapeut Sandra Greenbank adviseert hierbij bijvoorbeeld: ‘Rhodiola rosea, een kruidsoort dat veelvuldig wordt ingezet om vermoeidheid te verslaan.’ Eveneens interessant: het boek The Hormone Reset Diet van dr. Sara Gottfried, een New York Times-bestseller. Zij is afgestudeerd aan Harvard Medical School en MIT en zij adviseert haar patiënten altijd eerst hun lifestyle en voedingspatroon eens goed na te gaan. 

Maar liefst 80% van de vrouwen krijgt te maken met de klassieke overgangsklacht opvliegers, volgens onderzoek*. Dermatoloog Dr. Karolina Kopeć legt uit waardoor opvliegers ontstaan, maar ook wat je eraan kunt doen. In een notendop: vrouwen kunnen opvliegers krijgen wegens een afname in oestrogeen die thermoregulatie en vasculaire dysfunctie veroorzaken.

Hittegevoelens (vooral bovenin het lichaam) in combinatie met een rode huid (spontaan blozen) en zweten. Kopeć tipt: ‘Voel je een opvlieger aankomen? Spray het gezicht met koel, thermaal water of pak er een koude gelpack bij.’ Verder meent Kopeć ook dat caffeïne en roken opvliegers beïnvloeden. Voedingstherapeut Sandra Greenbank tipt ook fenegriek, wat nachtzweten tot maar liefst 57% kan terugbrengen.

Kopeć deelt nog een symptoom van de overgang: ‘Vrouwen kunnen te maken krijgen met tachycardie (een abnormaal vlugge hartslag) en zelfs rillingen, zodra de opvliegers zich aandienen. Alles met een verschillende frequentie en intensiteit.’ Word je er in de holst van de nacht mee wakker? Dat kan behoorlijk schrikken zijn. Belangrijk om te weten: hartkloppingen (ook in rust) zijn een normale reactie van het lichaam op bepaalde prikkels, zoals in dit geval veranderende hormonen. Maak je er dus geen zorgen over, maar bespreek de klachten met je huisarts voor extra advies.  

Het is een van de meest gehoorde overgangsklachten naast opvliegers: hoofdpijn, zelfs migraine gepaard met misselijkheid. Dit komt mede vanwege genoemde hormoonschommelingen, waarbij het dalende oestrogeengehalte een trigger kan zijn. Beweging en een gezond eetpatroon kunnen hierbij helpen. Blijft het probleem aanhouden? Maak dan zeker een afspraak met uw arts.

In de overgang eindigt de menstruatie, dus dat zou toch minder buikkrampen moeten betekenen? Helaas kunnen vrouwen in de overgang ook buikpijn kregen, mede doordat je lichaam een transformatie doormaakt. Het is hierbij van belang om je fysieke gezondheid eens onder de loep te nemen. Voedingsexpert Agnieszka Szmurło legt uitgebreid uit hoe de gezondheid van het darmstelsel een rol speelt bij de overgang en buikpijn, en hoe je deze kunt verbeteren zodat je spijsvertering ook weer als een zonnetje werkt.

Het is niet eens zo dat Calcium in het lichaam drastisch vermindert tijdens de overgang, maar met name Vitamine D. Hierdoor kan Calcium minder goed worden opgenomen. Zoals je wellicht verwacht heeft dit een grote uitwerking op de botten, wat kan resulteren in botbreuken. Vitamine D bedient ook een scala aan functies, waaronder een ontstekingsremmende werking en bouwen aan botten én spieren. Het kan dus inderdaad zo zijn dat je last kunt krijgen van spierpijn tijdens de overgang.

Veel vrouwen in de overgang denken dat ze om van dat extra buikvet af te komen als een gek aan het sporten (lees: HIIT, ofwel high-intensity training) moeten slaan, maar het lichaam heeft al zoveel stress te verduren dat een stevige wandeling of soms een yogalesje veel meer kan betekenen. De overgang is bovendien een moment om je lifestyle eens nader te bekijken, en desnoods om te gooien. Een ‘buikje’, opgeblazen gevoel, extra gewicht en moeite met afvallen? Laat u verassen hoe gezonde voeding kan helpen tijdens de overgang.

* Leridon H. Démographie de la ménopause. Quelques données. Gynécologie internationale 1997;6(10):330-1
**Woods NF, Mitchell ES. Symptoms during the perimenopause: prevalence, severity, trajectory and significance in women’s lives. Am J Med 2005; 118:14-24.

Wil jij zelf de producten van Vichy ervaren? Shop nu bij je dichtstbijzijnde apotheek, in één van onze goedgekeurde Vichy webshops of via onze nieuwe click & collect service Mijn Vichy Express 24/7.