Professor Liesbeth Woertman over de valkuil van ‘leeftijdsloosheid’ en de overgang
Liesbeth Woertman, professor aan de Universiteit van Utrecht, afdeling Psychologie, en expert op het gebied van lichaamsbeelden in relatie tot (sociale) media, heeft net haar boek ‘Je bent al mooi’ uitgebracht. Een belangrijke aanklacht op de huidige maatschappij, waarin niet alleen jeugd maar vooral ook leeftijdsloosheid blind lijkt te worden nagestreefd. Wij spreken haar over het plezier in ouder worden, de overgang en waarom het belangrijk is om deze verhalen juist ook met de jongere generatie te delen.
Voor het boek 'Je bent al mooi' heeft u veel onderzoek gedaan onder verschillende leeftijdsgroepen. Wat viel u hierin op?
‘Het onderzoek liep onder vrouwen tussen de 12 en 79 jaar oud. We hadden een heel groot databestand, waardoor ik ze in vijf leeftijdsgroepen kon plaatsen: 12 – 16 jaar; 17 – 26; 27 – 39; 40 – 50; 60+. Je ziet dan heel duidelijk dat de allerjongsten heel erg bezig zijn met uiterlijkheden. Dat zij behoorlijk ontevreden zijn – mede door een cultuur waar gemanipuleerde beelden de norm vormen. Het zelfbeeld staat zeker onder die jonkies onder druk. Terwijl we feitelijk gezien over de afgelopen vijftig jaar mooier zijn geworden; zo hebben we hebben bijvoorbeeld een mooiere huid en een beter gebit. Tot mijn grote verbazing was er een stijgende lijn te zien op het moment dat vrouwen hun zestigste levensjaar passeerde. Dat had ik totaal niet verwacht! Ik heb het wel drie keer overgerekend, met het idee dat ik vast een fout had gemaakt. Het ging compleet tegen mijn hypothese in. Ik ben er toen veel over gaan lezen. Er wordt internationaal veel onderzoek gedaan naar lichaamsbeelden. Toen kwam ik professor Marika Tiggeman tegen, die behoorlijk wat heeft geschreven over oudere vrouwen. Op oudere leeftijd ben je als vrouw over het algemeen wat meer tevreden. Dat geldt trouwens voor deze generatie, niet voor de jongeren van nu naarmate ze ouder worden. We moeten ervoor waken dat zij niet juist meer ongelukkig worden met zichzelf met het klimmen der jaren.’
Is het van belang om mannen ook bij dit gesprek te betrekken?
‘Zij hebben eveneens te maken met ouderdom, ze maken hun eigen overgang mee. Alleen doorgaans wat minder heftig, minder plotseling dan bij ons vrouwen. Het interessante is dat de seksen in de ouderdom meer naar elkaar toegroeien. Bij vrouwen dalen de oestrogeenwaardes, bij mannen het testosteron. Hierdoor gaan we psychisch gezien meer op elkaar lijken.’
Toevallig kwam ik het boek ‘Growing Joy’ van Perla Servan-Schreiber tegen, over de schoonheid van het ouder worden. Zij is Française. Ik sprak laatst ook modeontwerper Jan Taminiau die mij vertelde dat hij onder zijn Nederlandse klantenkring ervaart dat vrouwen zichzelf na hun veertigste levensjaar minder mooi vinden, en het zichzelf daarmee ook minder ‘waard’ vinden om nog iets moois te dragen. Terwijl als hij in Madrid is (waar hij een tweede atelier heeft) hij oudere vrouwen juist vol zelfvertrouwen voor de spiegel ziet staan. Dat vond hij een eye-opener. Is dit ook iets cultureels?
‘Ja, je wordt bijvoorbeeld strammer, maar dat laat onverlet dat ouder worden heel plezierig en zinvol kan zijn’
‘Die observatie kan ik wel delen. Aangezien wij in Noord- en West-Europa dus geen positieve beeldvorming hebben rondom oudere vrouwen, zeker niet na de overgang. Van oudere werkende vrouwen of van het grootmoederschap. Ik kan er simpelweg geen één opnoemen. Kom je in Zuid-Europa dan zie je al wat wijzigingen. Er is meer waardering voor levenservaring, een bepaalde wijsheid. Ik vind het ook fascinerend dat Macron (Franse president Emmanuel Jean-Michel Frédéric Macron) een vrouw heeft van 26 jaar ouder (Brigitte Macron). Fantastisch, als je dan spreekt over voorbeelden in positieve zin zou de Franse cultuur weleens van grote betekenis kunnen zijn.’
Waar ziet u dit gesprek in Nederland het liefst op gang komen?
‘In Frankrijk is er meer waardering voor levenservaring. Zie alleen al Franse president Macron, wiens vrouw 26 jaar ouder is’
‘Het liefst heel klein, in onze eigen omgeving. Zelf kan ik me niet herinneren dat ik het ooit met iemand over de overgang heb gehad.’
Vloeit dit voort uit een soort schaamte?
‘Totaal niet. Ik was er juist wel nieuwsgierig naar. Ik heb een lastige puberteit gehad. Dus ik hoopte maar dat het niet weer zo’n hormonale achtbaan zou zijn; dat ik weer zo overstuur zou raken als in de puberteit. Gelukkig had ik een heel gemakkelijke overgang. Ik heb nauwelijks iets gemerkt van razende hormonen. Mijn menstruatie werd minder, mijn huid droger. Ik ben grijs. Dat soort zaken. In psychische zin heeft het me verwonderd hoeveel fijner ik me eigenlijk voel dan voorheen. Ik ben veel meer in balans en kalm. Daardoor voelde ik op dat moment ook niet zo’n noodzaak om het erover te hebben.’
Het ego moest vallen eigenlijk?
‘Ja, anders blijven we achter als mens. In de puberteit heb je niet veel anders dan het ego; je bent nog onzeker en op het uiterlijk gericht. Logisch, want je wil graag gezien worden, bij de groep horen. Naarmate je volwassen wordt zou je door allerlei levenservaringen moeten merken dat het ego wat afsterft. Dat je meer “zuiver” gaat leven. Daarmee bedoel ik: met zo min mogelijk vooroordelen, zo open mogelijk, meer vanuit het hart dan vanuit het verstand. Hoewel het verstand ook heel nuttig, heel zinnig kan zijn op bepaalde vlakken. In ieder geval dat je een ander mens ook echt als mens blijft zien in plaats van als een soort “schitterend object” om te bewonderen – of andersom.’
Want daaruit zal je nooit werkelijk voldoening halen?
‘Er ligt veel rijkdom in het delen van persoonlijke ervaringen, levenswijsheden, troost, zorg, plezier. Het gaat niet om wie de mooiste, sterkste, slimste is. We hoeven helemaal niet met elkaar in competitie te gaan. Sta open voor andere meningen: “Oh, zie jij het zo”, zonder daar verder een waardeoordeel aan te hangen. The path of least resistance, een veel fijnere manier van leven.’
Het boek Je bent al mooi is hier te bestellen.
Meer weten? Lees hier meer over:
- Huid & Beauty
- Gezondheid
- Huid & Voeding
- Intimiteit
De redactie