Actinische keratose, ook bekend als zonneschade, is een huidaandoening die kan ontstaan door overmatige blootstelling aan zonlicht. Je herkent het aan ruwe, schilferige plekjes die soms een voorbode zijn van huidkanker.
Actinische keratose veroorzaakt ruwe, schilferige plekjes op de huid door langdurige zonblootstelling. De huid vertoont soms ook donkere pigmentvlekken, bultjes of blauwe plekken, typische signalen van zonneschade.
Vooral ouderen en mensen met een lichte huid krijgen ermee te maken. Maar ook bij jonge mensen en bij een donkere huid blijft waakzaamheid nodig.
Actinische keratose begint vaak als een klein, ruw plekje op de huid, vaak voelbaar voor het zichtbaar wordt. Maar hoe zie je het verschil tussen een onschuldig plekje en iets waar je beter mee naar de huisarts gaat? We zetten de meest voorkomende kenmerken voor je op een rij.
De plekjes zitten vooral op het gezicht, de hoofdhuid, handruggen, onderarmen en bij vrouwen op het decolleté.
De plekjes kunnen jeuken of irriteren, waardoor je gaat krabben. Soms ontstaan er wondjes of bloedingen. De huid eromheen wordt dan rood en gezwollen, wat lijkt op eczeem. In dat geval spreekt men van actinische dermatitis. Een arts herkent actinische keratose meestal met het blote oog.
Voor wie nu 50 jaar of ouder is, klonk zonbescherming vroeger lang niet zo vanzelfsprekend als vandaag. Dat verbranden slecht was, wist men wel. Maar de risico’s van UVA- en UVB-straling werden flink onderschat. Buiten zijn – zwemmen, wandelen, fietsen of sporten – gebeurde vaak in minimale kleding en zonder zonnecrème. De huid kreeg dus jarenlang onbeschermd zonlicht te verduren.
Vandaag weten we gelukkig beter. Goede zonbescherming (met zonnecrème én UV-werende kleding) is essentieel om actinische keratose te voorkomen. Vermijd ook producten zoals olie en zonnebanken: die tasten de huidbarrière aan en vergroten het risico op zonneschade.
Actinische keratose ontstaat door langdurige blootstelling aan uv-straling en vormt een belangrijk waarschuwingssignaal voor huidkanker. Het gaat om ruwe, schilferige plekjes op de huid die vaak voorkomen bij mensen boven de 50 jaar. Deze huidafwijking vergroot het risico op plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker dieper in de huid.
Mensen met actinische keratose lopen tot zeven keer meer kans op huidkanker. Bij vijftigplussers met meerdere verwijderde plekjes stijgt dit risico zelfs tot acht keer. Hoe meer plekjes, hoe groter het risico. Ook leeftijd speelt een rol: bij oudere mensen ontwikkelt huidkanker zich vaak sneller, zelfs na behandeling van de keratose.
Ongeveer 5 tot 10% van de plekjes groeit uit tot plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker. (bron: www.rijnstate.nl) Regelmatige controle en behandeling blijven belangrijk: actinische keratosen wijzen op ernstige zonneschade en verhogen het risico op huidkanker.
Zonneschade veroorzaakt meer dan alleen actinische keratose
Naast actinische keratose tast uv-straling ook de structuur van de huid aan. Elastinevezels raken beschadigd, wat leidt tot verlies van elasticiteit, rimpels en versnelde huidveroudering. Ook kleine bloedvaatjes in de huid verzwakken en springen sneller, wat zichtbaar wordt als rode vlekjes of gesprongen adertjes.
Actinische keratosen aanpakken voorkomt mogelijke huidkanker. Afhankelijk van de plek en ernst kies je voor een cosmetische ingreep, medische zalf of plastische chirurgie.
UV-schade, zoals DNA-beschadiging in huidcellen, herstelt niet vanzelf. Bescherm je huid daarom goed tegen de zon, ook op bewolkte dagen. Zo verklein je de kans op actinische keratose en huidkanker.
Niet elke actinische keratose ontwikkelt zich tot huidkanker. Toch blijft het belangrijk om alert te zijn. De plekjes kunnen klachten geven, zoals jeuk, irritatie, een branderig gevoel of pijn. Ze zitten vaak op zichtbare zones zoals gezicht, hoofdhuid, handen en onderarmen, plekken die ook cosmetisch storen.
Behandelingen zoals cryotherapie, fotodynamische therapie en medische crèmes geven vaak bijwerkingen. Roodheid, zwelling, jeuk, een branderig gevoel, schilfers of korstjes komen regelmatig voor. Cryotherapie kan blaren geven; fotodynamische therapie veroorzaakt soms tijdelijk pijn of extra gevoeligheid voor licht.
Ongeveer drie maanden na de behandeling controleert je huisarts of het plekje volledig verdwenen is. Is alles weg? Dan hoef je minder vaak op controle te gaan. Blijf intussen je huid zelf goed in de gaten houden en let op nieuwe plekjes.
Zorg ook voor goede zonbescherming. Na de behandeling is je huid gevoeliger voor uv-straling en dus extra kwetsbaar.
Nieuwe keratose voorkom je door bewust om te gaan met zonblootstelling. Vermijd direct zonlicht tussen 10 en 16 uur en gebruik dagelijks een breedspectrum zonbescherming met minimaal SPF 50. Een product als Vichy Capital Soleil UV-Age Daily SPF50+ beschermt tegen zowel UVA- als UVB-straling en helpt verdere huidbeschadiging te voorkomen, ook als je al tekenen van zonschade of actinische keratose hebt.
Extra bescherming: kleding en zonnebrand
Goede zonbescherming bij kinderen is van levensbelang. Volgens experts ontstaat tot 80% van de totale zonneschade vóór het 18e levensjaar.
Een gezichtscrème met SPF, oftewel Sun Protection Factor, is een product dat speciaal is ontworpen om de huid te verzorgen terwijl het hiernaast je huid helpt beschermen.
Welke zonnebrand is het beste voor het huidtype van jouw gezicht? En hoe zit het precies met zonnemake-up? Wij leggen het je uit!
Welke zonnebrand past bij jouw huid? Ontdek in deze gids hoe je SPF kiest, wat je moet weten over UV-filters en hoe je je huid het beste beschermt.
Fotoveroudering is vroegtijdige huidveroudering door overmatige blootstelling aan zonlicht. De impact van de zon wordt vaak onderschat, maar de cijfers spreken voor zich: UV-straling is verantwoordelijk voor maar liefst 80% van de zichtbare huidveroudering.
Sterke botten, gezonder spieren, een sterker immuunsysteem en een goed humeur: zonlicht en vitamine D doen het allemaal. Maar hoe neem je voldoende vitamine D op via zonlicht zonder je huid te beschadigen?
De zomers in ons land worden steeds warmer. Daarom is het belangrijk om je goed te beschermen tegen de zon en gezondheidsproblemen zoals een zonnesteek of hitteberoerte te voorkomen.
Zonneallergie komt best vaak voor, vooral bij jonge vrouwen en mensen met een lichte huid.
Onze digitale levensstijl brengt niet alleen gemak, maar ook uitdagingen met zich mee. Denk aan een stijve nek, de druk om altijd bereikbaar te zijn, én – verrassend genoeg – de impact op je huid.
