Hoe ontstaan pigmentvlekken in het gezicht en wat kan je ertegen doen?

Pigment refereert aan de kleuring van de huid, waarbij storingen in pigmentatie ervoor zorgen dat de kleur van de huid verandert. Melanine wordt aangemaakt door cellen in de huid en het pigment is verantwoordelijk voor de kleur van je huid. Hyperpigmentatie is een conditie die ervoor zorgt dat je huid donkerder kleurt, met donkere vlekken.

Pigment is dus de stof die onze huid bruin kleurt. Pigmentvlekken zijn ophopingen van pigment in de huid, die worden getriggerd door UV-straling (te veel zon) of door een verandering in de hormoonhuishouding. Hierdoor kunnen zwangere vrouwen door een combinatie van hormonen en zonlicht een zwangerschapsmasker, bruine vlekken, krijgen. Door hun geconcentreerde aanwezigheid op een bepaalde plaats vormt pigment een donkere plek. Die plekken kunnen grillig verdeeld zijn over je gezicht, waardoor je huid er minder egaal uitziet.

Er zijn verschillende soorten pigmentvlekken, met telkens een andere oorzaak. Deze nemen we hieronder eens goed onder de loep, met mogelijke oplossingen.

Sommige pigmentvlekken zijn aangeboren. De moedervlek is een pigmentvlek, waarvan de naam verraadt dat we ermee op de wereld zijn gekomen. Zij kunnen verschillende afmetingen en vormen aannemen en vaak spreken we hier over ‘schoonheidsvlekjes’.

Moedervlekken behandelen
Tip: ze zijn mooi, dus we laten ze mooi waar ze zijn! Net zoals alle pigmentvlekken, is het raadzaam om er jaarlijks naar te kijken volgens de ABCDE-methode. Zo kun je vroegtijdig de eventuele vorming van kwaadaardige tumoren opsporen en ze succesvol laten behandelen. We leggen verder in de tekst uit hoe je dit gemakkelijk zelf kunt doen.

Sproetjes zijn ook een vorm van pigmentvlekken, kenmerkend voor bepaalde huidtypes. In dat opzicht zijn ze ook erfelijk bepaald. Roodharigen staan er bijvoorbeeld om bekend vaak sproeten te hebben. Die worden doorgaans juist als mooi gezien.

Sproeten behandelen
Tip: sproetjes ontstaan onder invloed van zonlicht (doorgaans vooral in de zomer) en wil je ze liever niet dan is uit de zon blijven en een goede zonnebrand smeren de enige afdoende oplossing om dit type pigmentvlekken in het gezicht te helpen voorkomen. Ook een dagcrème met UV-filter vertraagt de activering van pigmentcellen, en dus sproetjes.

Sommige pigmentvlekken in het gezicht worden minder aantrekkelijk gevonden. Denk melasma, beter bekend als het ‘zwangerschapsmasker’. Door sterke hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kan de aanmaak van het pigment verstoord worden. De pigmentvlekken verschijnen meestal voor op het voorhoofd, de wangen en in de zones rondom de mond.

Zwangerschapsmasker behandelen
Tip: je kunt een ‘zwangerschapsmasker’ voorkomen door je huid tijdens en ook nog een periode na de zwangerschap zoveel mogelijk tegen zonlicht te beschermen. Gebruik daarom producten met een hoge beschermingsfactor. We hebben het hier dan niet alleen over zonnebrand, maar ook over normale dagcrèmes verkrijgbaar met een UV-filter. Krijg je toch een zwangerschapsmasker? Deze pigmentvlekken in het gezicht verdwijnen meestal zodra je hormonen terug in evenwicht komen. Als je melasma krijgt buiten de zwangerschap om dan verdwijnen de vlekken meestal niet. Raadpleeg in dat geval zeker je dermatoloog. ­­

De naam ‘ouderdomsvlekken’ alleen klinkt al niet te aanlokkelijk. Deze bruine vlekken op leeftijd worden ook wel lentigo of levervlekken genoemd, alhoewel ze niets met de werking van de lever te maken hebben. Ouderdomsvlekken ontstaan door de jarenlange invloed van de zon op onze huid. Daardoor komt dit type pigmentvlekken het meeste voor in het gezicht en op de handen. Logischerwijs vooral bij mensen die tijdens hun leven veel in de zon zijn geweest. In tegenstelling tot sproeten verminderen of verdwijnen ze niet in de winter.

Ouderdomsvlekken behandelen
Tip: het gebruik van verzorgingsproducten met een UV-filter en van zonnecrème met een hoge beschermingsfactor beschermen je huid niet alleen tegen acute zonnebrand en versnelde veroudering van je huid, maar verkleinen op lange termijn ook het risico op ouderdomsvlekken.

Door verwondingen van je huid kan plaatselijk een concentratie van pigment ontstaan. Bijvoorbeeld door acne, schaafwonden, laserontharing of zelfs insectenbeten. De hyperpigmentatie verdwijnt meestal vanzelf, maar vraagt doorgaans een jaartje geduld.

Tip: gebruik zachte en dermatologisch geteste huidverzorgingsproducten. Hiernaast is het zaak alle soorten wondjes goed te verzorgen en niet aan korstjes te krabben.

Vrijwel alle pigmentvlekken zoals hierboven besproken, van sproetjes tot ouderdomsvlekken, worden dus veroorzaakt door UV-straling. Hoe meer je de huid blootstelt aan de zon hoe meer de huid melanine produceert. Het verhoogt eumelanine-waardes wat de huid een bruine tan geeft en biedt daarmee bescherming tegen zonnestralen. Dit laagje met pigment vermindert het risico op verbranden en huidkanker bij toekomstige blootstelling aan de zon.

We voelen ons lekkerder in ons vel als we er verzorgd uitzien, zonder een onregelmatige huidstructuur. Je huid reflecteert ook je gezondheid. Daarom een goed idee om de huid jaarlijks aan een visuele inspectie te onderwerpen. Roep vooral de hulp van een partner of vriend in, bij plekken of bruine vlekken waar je oog niet reikt. Je arts kan hier natuurlijk ook bij helpen. Pas hiervoor de ABCDE-methode toe. Dit zijn de (Engelse) beginletters van vijf verontrustende kenmerken van pigmentvlekken: gezicht of lichaam, de methode blijft hetzelfde. Als een van de kenmerken voorkomt, raadpleeg dan een dermatoloog. Huidtumoren moeten in een vroeg stadium worden behandeld, want deze kunnen tot agressieve vormen van kanker uitgroeien.

A: Asymmetrie – onregelmatig gevormde vlekken
B: Boord – een onregelmatige grillige rand
C: (Color) Kleur – meer dan één kleur of verschillende kleurtinten
D: Diameter – vanaf 6 mm wil je extra aandacht aan de ABCE-kenmerken van de pigmentvlek besteden
E: Evolutie – veranderingen van de vlek moet je goed in het oog houden, ook wanneer een vlek groter wordt (elevation) kun je er het beste een arts naar laten kijken.